Станіслаў Булак-Балаховіч: герой, змагар ці авантурыст? Да 85-годдзя смерці аднаго з самых спрэчных дзеячаў беларускай гісторыі

10  траўня 2025 года спаўняецца 85 гадоў з дня смерці Станіслава Булак-Балаховіча — адной з самых супярэчлівых фігур у гісторыі Беларусі XX стагоддзя.

Ягое жыццё перасякае межы дзяржаў, ідэалогій і лёсаў. Для адных ён — герой антыбальшавіцкай барацьбы і патрыёт, для іншых — авантурыст і нават крымінальнік. Але ігнараваць ягоны ўплыў на беларускую гісторыю немагчыма.

Паходжанне і першыя крокі

Станіслаў Булак-Балаховіч нарадзіўся 22 лютага 1883 года ў вёсцы Мейшты (цяпер на тэрыторыі Літвы) у сям’і збяднелага шляхціца. Ён вучыўся ў Новааляксандраўску, потым у Санкт-Пецярбургу,  атрымаў адукацыю агранома, ваенную кар’еру пачаў толькі падчас Першай сусветнай вайны, дзе праявіў сябе як адважны афіцэр Расійскай Імператарскай арміі. За баявыя заслугі быў узнагароджаны Георгіеўскім крыжам.

Рэвалюцыя і грамадзянская вайна

Пасля бальшавіцкага перавароту Булак-Балаховіч адмовіўся служыць бальшавікам. Ён далучыўся да антыбальшавіцкага руху на поўначы Расіі, дзе ствараў уласныя атрады. Ягоны корпус дзейнічаў у межах Паўночна-Заходняй арміі генерала Юдзеніча, а затым — як асобная «Незалежная Народная Армія». Менавіта тады Булак-Балаховіч паспрабаваў заявіць пра сябе як пра беларускага палітыка.

Спроба будавання беларускай дзяржаўнасці

У лістападзе 1920 года Булак-Балаховіч увайшоў у Мазыр, дзе абвясціў стварэнне Часовага ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі і сам прызначыў сябе яе кіраўніком. Гэта быў адзін з рэдкіх выпадкаў, калі ідэя беларускай дзяржаўнасці спалучалася з рэальнай узброенай сілай. Ён заклікаў беларусаў аб’яднацца для барацьбы з бальшавікамі, аднак ягоная ўлада праіснавала літаральна некалькі дзён — наступ Чырвонай Арміі прымусіў яго адступіць у Польшчу.

Жыццё ў эміграцыі

У міжваеннай Польшчы Булак-Балаховіч заставаўся вядомай фігурай. Яго шанавалі як героя вайны з бальшавікамі, але ўлада глядзела на яго з недаверам. Ён жыў у Варшаве, удзельнічаў у жыцці эміграцыйных беларускіх і ўкраінскіх колаў, падтрымліваў кантакты з вайсковымі і палітычнымі коламі. Быў нават звязаны з беларускімі выданнямі і арганізацыямі, але ролю лідара ўжо не адыгрываў.

Агенты АДПУ арганізавалі на Булак-Балаховіча некалькі замахаў, але ўсе яны скончыліся няўдала, у выніку аднаго з іх 11 чэрвеня 1923 года быў застрэлены яго малодшы брат Язэп.

Другая сусветная вайна і гібель

Падчас нямецкай акупацыі Польшчы Булак-Балаховіч удзельнічаў у абароне Варшавы, пасля адмовіўся супрацоўнічаць з нацыстамі.  Быў забіты ў Варшаве 10 траўня 1940 года нямецкім патрулём. Месца яго пахавання невядомае. На Вайсковых могілках на Павонзках у Варшаве знаходзіцца сімвалічня магірла генерала.

Спадчына і спрэчкі

Асоба Булак-Балаховіча дагэтуль выклікае бурлівыя дыскусіі. Яго абвінавачвалі ў жорсткасці, анархіі, нават марадзёрстве. Але ў той жа час ён быў адным з нешматлікіх ваенных лідараў, хто адкрыта змагаўся пад бел-чырвона-белым сцягам і гаварыў пра беларускую незалежнасць. У беларускай гісторыі яго можна параўнаць з іншымі «людзьмі эпохі разбурэння імперый», якія спрабавалі адшукаць сваё месца паміж старым і новым парадкамі.

Памяць пра Балаховіча

Сёння, праз 85 гадоў пасля яго смерці, варта зірнуць на постаць Станіслава Булак-Балаховіча не толькі праз прызму спрэчак, але і як на частку складанай, шматслойнай гісторыі Беларусі. Ён быў не ідэальным, але адным з тых, хто рызыкаваў усім у імя ідэі незалежнасці. Магчыма, менавіта гэта і робіць яго вартым нашай памяці.

Последнее

В оккупированном Крыму из-за нехватки топлива стал хуже работать общественный транспорт

Маршруты активно сокращают, сообщает Центр национального сопротивления.

Российские военные корабли постоянно совершают наглые провокации в датских проливах — идут на столкновения и даже наводят оружие  

Датские проливы соединяюют Балтийское море с Северным. Это один из самых оживлённых морских маршрутов мира, по которому часто проходят российские военные суда.

Впервые в истории! В Японии премьер-министром  станет женщина

Пост лидера страны займёт 64-летняя Санаэ Такаити.

В 2025 году Польша депортировала почти тысячу белорусов

С января по сентябрь вынесли 955 решений о выдворении: 863 человека уехали добровольно, 92 — принудительно. 

Сервис по продаже билетов Kvitki.by официально ликвидируется

Как пишет проект «Бюро», решение о закрытии компания приняла 17 сентября. 

На ЗАЭС риск сценария Фукусимы

The Guardian со ссылкой на МАГАТЭ сообщает, что Запорожская АЭС уже три дня остаётся без внешнего электроснабжения — линии перекрыты, и станция держится только на дизельных генераторах.

Загадочные дроны над Литвой и Финляндией

В Вильнюсе полиция зафиксировала три беспилотника в районе аэропорта, из-за чего его работу пришлось приостановить.

Ваши пожертвования помогают нам работать для Вас

Чтобы связаться с нами пишите в бот приёма сообщений в Telegram @nextamail_bot, на электронную почту contact@nexta.tv


TRC20 (USDT и любые активы в сети Tron):
TB7pTVZBec9wLSavNcsMYiuENjZNBpFLhX
BTC:1NFA7bjyp3UNyjeMYeXa9LmcsBFpbVQiUu